Maskeler kabaca iki türe ayrılıyor: Bunlardan ilki cerrahi (tıbbi) maskeler, diğeri de solunum sistemi koruyucu maskeler.
Cerrahi maskeler, sağlık çalışanlarının cerrahi müdahaleler sırasında kendilerinden hastalara ya da hastalardan kendilerine bulaşmasını engellemek amacıyla kullandığı koruyucu ekipmanlar arasında yer alıyor. Cerrahi maskelerin, TS EN 14683 standardına uygun olarak üretilmiş ve CE belgesi almış olması gerekiyor. Bunlar arasında üç kattan oluşması, hipoalerjik olması, sıvı bariyeri oluşturması, yırtılmaya dayanıklı olması ve yüzde 99 bakteri ile yüzde 95 partikül filtrasyonu sağlaması yer alıyor.
Solunum sistemi koruyucu maskeler, respiratör olarak da adlandırılıyor ve ortamdaki partikülleri filtreleyenler ile kartuşlular olmak üzere iki alt tipi bulunuyor. Sağlık alanında enfeksiyon kontrolü söz konusu olduğunda daha çok partikül filtreli maskeler tercih ediliyor. Bu maskelerin de farklı türleri ve buna bağlı olarak farklı koruyuculuk düzeyleri bulunuyor. Maskelerin koruyuculuk düzeyleri FFP veya N harfleriyle sınıflandırılıyor. İngilizce “filtering facepiece” (Filtreli Yüz Maskesi) teriminin baş harflerinden oluşan FFP, Avrupa Birliği tarafından benimsenen sınıflandırmayı gösteriyor ve 1, 2, 3 olmak üzere üç kategoriye ayrılıyor.
N95 standardındaki maskeler ismini viral partiküllerin geçişini %95 oranında kesme başarısı göstermesinden almaktadır. Bu tip maskeler genel olarak profesyonel tipte, çeşitli sektörlerde çalışan ve partiküllere maruz kalan kişiler için üretilen maskelerdir. N95 Amerika Birleşik Devletleri tarafından ismi verilmiş olan standarttır ve engelleme oranından ismini almaktadır. Bu standarttaki maskelerin virüs bulaşmasını ciddi oranda koruduğu dile getirilmektedir.
FFP2 Standardı daha çok kimyasal tozlardan ve belirli bir düzeye kadar salgın hastalıklardan korumanın başladığı standarttır. Kullanılacak maskelerin corona virüsüne karşı etkin olabilmesi için kullanılacak maskelerin en az bu düzeyde standarda sahip olması önerilmektedir.
Bu standart Avrupa standartlarının en üstüdür. FFP3 standardında maskelerin Corona tipi viral salgınlarda en etkili maske tipi olduğu belirtilmektedir. Daha evvel domuz gribi gibi salgınlarda başarılı olduğu gözlenen bu maske tipi özellikle kendisini riskli bir noktada hisseden vatandaşlar tarafından tercih edilebilir konumdadır.
Tek kullanımlık maskeler konforlu bir şekilde temiz ve güvenli havanın solunmasını sağlayan insan sağlığı ve verimliliği açısından tercih edilen, tek kullanım için tasarlanmış maske türüdür.
Maskelerin kullanım süresi 3-8 saat arasıdır.
Tek kullanımlık maskelerin yıkanarak veya havalandırılarak temizlenmesi, dezenfekte edilmesi söz konusu değildir. Tek kullanımlık tıbbi yüz maskeleri yalnızca tek kullanımlıktır. Kullanımdan sonra uygun teknikler kullanılarak çıkarılmalı (yani ön tarafa dokunmadan, elastik kulak kayışlarını veya bağları arkadan çekerek çıkarın) ve hemen kapaklı bir çöp kutusuna atılmalı, ardından el hijyeni yapılmalıdır.
Virüs salgınlarında kullanılan solunum koruyucu maskeler; FFP-1, FFP-2 ve FFP-3 tipi maskeler kademeli olarak koruma sağlıyor. FFP-1 düşük seviyedeki salgınlarda kullanılırken, FFP-2 bir üst kademe için tercih ediliyor. FFP-3 ise en üst düzey korumayı sağlayan maske. Öte yandan, N95 tipi FFP-2 tipi maskeler en çok tercih edilenler arasında yer alıyor. Sağlık Bakanlığı solunum koruyucu maskelerin (N95/FFP2) COVID-19 olası/kesin olgularda sağlık çalışanları tarafından kullanılması gerektiğini duyurdu. Hastalar ve hastalıktan korunmak isteyenler için kullanılacak maske ise cerrahi maskedir.
Grip, grip benzeri hastalıklar ve insan koronavirüsleri ile ilgili çalışmalar, bulaştırıcı özellikteki damlacıkların enfekte kişiden bir başkasına yayılmasının ve bu damlacıkların çevreyi kontamine etme ihtimalinin tıbbi maske kullanımı ile engellenebileceğini gösteren kanıtlar sunmaktadır.
Maskeler hasta kişilerin öksürme veya hapşırmayla ortaya saçtığı damlacıkların ortamdaki diğer bireyler tarafından solunmasını engelleyerek virüslerden korunmak amacıyla kullanılır.
N95 maskelerinin bazılarında tek yönlü valf bulunuyor. Valfli maskede nefes alırken filtreleme olsa da, nefes verirken valf açılıyor ve hava filtrelenmeden dışarı çıkıyor. Bu ise salgının yayılmasını engellemede işe yaramıyor. Zira maskeler, hasta olduğunu bilmeyen bir kişinin virüsü başkalarına bulaştırmasını engellemek için de önemli.
Bu tür maskelerin yeterince koruma sağladığı söylenemez. En kötü maske, maskesiz olmaktan daha iyi olsa bile, birkaç katmandan oluşmayan ve uygun şekilde giyilmemiş maskelerin hastalığa yakalanma veya hastalığı bulaştırma riskini çok azaltmadığını da unutmamak gerekiyor.
Japon pitta maskeleri olarak da bilinen bu tür maskelerde filtre katmanı bulunmuyor. Yapılan araştırmalara göre poleni ve toz parçacıklarını filtrelemede %99’luk bir başarı yakalayan pitta maskeleri, aynı başarıyı corona virüsüne karşı gösteremiyor.
Kağıt maskelerin filtre katmanı olmadığı için hava yoluyla da bulaşabilen corona virüsüne karşı herhangi bir koruma sağlamıyor. Takıp takmamak arasında neredeyse hiçbir farkın olmadığı kağıt maskeler, hasta kişilerin virüsü yaymasına da engel olmuyor.
Aynı zamanda bez maskeler de karşıdan gelen virüsten kişiyi koruması için yeterli bir güvene sahip değildir.
Tıbbi maskenin burun, ağız ve çeneyi içerisine alan ön kısmına hiçbir zaman dokunulmamalıdır. Tıbbi maske kullanım sırasında kirlenir, nemlenir veya yırtılır ise mutlaka yenisiyle değiştirilmelidir. Kazara dokunulursa eller en az 20 saniye, su ve normal sabunla yıkanmalı veya alkol içerikli el antiseptiği ile ovalanmalıdır. Tıbbi maskeler kesinlikle ortak kullanılmamalıdır.
Kullanılmış tıbbi maskenin kirlenmediği düşünülse bile asla tekrar kullanılmamalıdır. Maske burun, ağız ve çeneyi içine alan, yoğun kirlenmenin gerçekleştiği ön kısmına dokunulmadan çıkarılmalıdır. Lastikli ise kulak arkasındaki lastiklerden tutarak çıkarılır. İpli ise önce ense bölgesindeki alt ipleri, sonra başın arkasındaki üst ipleri çözülerek çıkarılır. Böylece maskenin düşmesi engellenmiş olur. Çıkarılan maske lastiklerinden veya iplerinden tutularak çöpe atılır ve çöpün sürekli kapalı kalması sağlanır.